Dyskopatia lędźwiowa – objawy, leczenie, rehabilitacja

Objawami dyskopatii lędźwiowej są bóle kręgosłupa lędźwiowego i rwa kulszowa. Operację kręgosłupa lędźwiowego wykonuje się w ostateczności, gdyż najczęściej skuteczne jest nowoczesne leczenie bezoperacyjne oparte o zastrzyki nadtwardówkowe, ćwiczenia i rehabilitację.

Co to jest dyskopatia lędźwiowa?

Dyskopatia kręgosłupa lędźwiowego to schorzenie dysku lędźwiowego, czyli krążka międzykręgowego. Dyski to sprężyste, okrągłe struktury znajdujące się miedzy kręgami. Każdy z nich składa się z pierścienia włóknistego, który opasuje znajdujące się w środku jądro miażdżyste.  Zdrowe jądro miażdżyste jest bardzo dobrze uwodnione. Wraz z upływem czasu dyski mogą ulegać zwyrodnieniu, czyli degeneracji. Zmiany degeneracyjne krążków międzykręgowych powodują osłabienie pierścienia włóknistego, odwodnienie (dehydratację) oraz zmniejszenie wysokości dysków.

Kręgosłup lędźwiowy

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest położony na wysokości brzucha. Na dole sąsiaduje z kością krzyżową, a na górze z kręgami piersiowymi. Ze względu na niskie położenie to właśnie dyski lędźwiowe dźwigają największy ciężar. Kręgosłup lędźwiowy jest bardzo ruchomy co dodatkowo sprzyja uszkodzeniom dysków. Ból może pochodzić z wielu źródeł. Obok dyskopatii częstą  przyczyną bólu jest choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa.

Pęknięcie pierścienia włóknistego

Uszkodzenie krążka międzykręgowego w odcinku lędźwiowym często zaczyna się od pęknięcia pierścienia włóknistego. Czasami powoduje to ból kręgosłupa lędźwiowego. Mimo gojenia, w miejscu pęknięcia dysk będzie zawsze słabszy i podatny na dalsze urazy. Pęknięcie jest dobrze widoczne w rezonansie kręgosłupa lędźwiowego. W obrazach T2 zależnych widzimy ją jako jasną szczelinę lub kropkę.

Wypuklina krążka międzykręgowego

Wypuklina krążka międzykręgowego to częsta postać dyskopatii lędźwiowej. Wypuklina, czyli szerokie uwypuklenie tarczy międzykręgowej powstaje na skutek uszkodzenia pierścienia włóknistego. Dysk lędźwiowy wybrzusza się i może modelować lub uciskać worek worek oponowy lub tzw. korzonki nerwowe czyli korzenie rdzeniowe w zachyłkach bocznych.

Przepuklina kręgosłupa lędźwiowego

Przepuklina, czyli tak zwane wypadnięcie dysku lędźwiowego ma miejsce, kiedy jądro miażdżyste zostaje wyciśnięte na zewnątrz. Przepuklina często mocno uciska na worek oponowy oraz korzenie nerwowe. Ze względu na kształt przepuklinę nazywamy protruzją lub ekstruzją. Jądro miażdżyste może się zupełnie oddzielić też od dysku. Takie zjawisko nazywamy sekwestracją krążka międzykręgowego. Taki sekwestr dysku lędźwiowego często przemieszcza się w dół. Przepuklina najczęściej powstaje pomiędzy kręgami lędźwiowymi L5 S1 lub L4 L5.

Wielopoziomowa dyskopatia lędźwiowa

Schorzenie może dotyczyć jedynie jednego dysku, ale dwupoziomowa dyskopatia jest również częsta. Z biegiem czasu coraz więcej kręgów ulega uszkodzeniu i dehydratacji (odwonieniu), co może prowadzić do wielopoziomowej dyskopatii lędźwiowej. Chore dyski nie zawsze bolą, ale utrata ich wysokości i sprężystości nasila zwyrodnienie kręgosłupa.

Dyskopatia lędźwiowa – objawy

Ból pleców

Pierwszym objawem dyskopatii lędźwiowej jest najczęściej ból pleców na dole. Z reguły pojawia się nagle przy podnoszeniu przedmiotów bez zachowania odpowiedniej techniki. Może też pojawić się przy sięganiu po coś z samochodu lub przy szybkim schyleniu się. Przy wypadaniu dysku często odczuwa się ostry ból kręgosłupa lędźwiowego przypominający silne ukłucie w plecach. Niektórzy odczuwają wtedy pieczenie lub strzał w dole pleców. Ból może być tak silny, że zmusza do uklęknięcia lub położenia się. Część chorych zostaje zablokowana w pochyleniu. Ten rodzaj bólu najczęściej mija, ale w rzadkich przypadkach ból dyskogenny utrwala się i wymaga specjalistycznego leczenia.

Skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego

Z reguły pojawia się silny skurcz mięśni przykręgosłupowych, który może skrzywić kręgosłup. Tułów wykrzywia się wtedy w odwrotną do bólu stronę. Nie jest to trwała skolioza lędźwiowa i zwykle przechodzi po wyleczeniu stanu zapalnego. Niektórzy spędzają w tej pozycji kilka dni, ale u niektórych skrzywienie utrwala się i pozostaje na długie lata. Zależy to od wielkości przepukliny lędźwiowej oraz skuteczności stosowanego leczenia.

Spłycenie lordozy lędźwiowej

Lordoza lędźwiowa to naturalne wygięcie kręgosłupa do przodu. Dyskopatia często powoduje silne napięcie mięśni przykręgosłupowych, które mogą powodować spłycenie lub nawet zniesienie lordozy lędźwiowej. Dół pleców staje się wtedy płaski, sztywny i spięty. Po wyleczeniu ostrego zapalenia w rwie kulszowej lub udowej mięśnie rozluźniają się i lordoza się normalizuje. W przewlekłej dyskopatii zniesienie lub spłycenie lordozy lędźwiowej może pozostać na stałe.

Objawy neurologiczne w dyskopatii lędźwiowej

Czasami masywna przepuklina lędźwiowa bardzo mocno uciska korzenie rdzeniowe i worek oponowy. Odcina to lub znacznie pogarsza ukrwienie nerwów, co może prowadzić do ich trwałego uszkodzenia. Jeżeli ucisk na korzenie lędźwiowe nie zostanie szybko odbarczony, może dojść do trwałego kalectwa. Jeżeli pojawią się następujące objawy neurologiczne, nie wolno czekać, należy wtedy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

• osłabienie siły nóg, nie wynikające z bólu, ale z osłabienia lub paraliżu mięśni
• drętwa noga – zaburzenia czucia w nodze lub pośladku
• zaburzenia w kontrolowaniu oddawania moczu i stolca (nie chodzi tutaj o zwykłe zaparcie)

Bóle nóg od kręgosłupa

Ból lędźwiowy może z czasem zmniejszyć się lub ustąpić, ale w ciągu godzin lub dni zaczyna się pojawiać ból promieniujący do pośladka i nogi. Jest on znacznie bardziej uciążliwy od bólu lędźwi. Ma charakter rwący, palący lub podobny do uczucia prądu elektrycznego w nodze. Są to tak zwane objawy korzeniowe. Dokładny obszar bólu zależy od poziomu dyskopatii lędźwiowej. Dyskopatia L5 S1 i L4 L5 daje objawy rwy kulszowej, czyli ból promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego. Zaczyna on się w pośladku, promieniuje przez tył lub bok uda do łydki i stopy. Dyskopatia L3 L4 lub L1 L2, L2 L3 może powodować zarówno objawy rwy kulszowej jak i  rwy udowej. Ból promieniuje wtedy wzdłuż nerwu udowego do przedniej części uda, kolana oraz wewnętrznej strony łydki.

Dyskopatia lędźwiowa – przyczyny

Większość przyczyn dyskopatii lędźwiowej ma związek z nieprawidłowym obciążaniem kręgosłupa lędźwiowego. Najczęstsze przyczyny to:

• schylanie się lub podnoszenie przedmiotów ze skrętem tułowia i na prostych nogach
• skoki spadochronowe (szczególnie w wojsku i służbach specjalnych)
• wypadki komunikacyjne
• upadki z wysokości
• nagła zmiana masy ciała: przytycie lub gwałtowne schudnięcie
• wzmożona aktywność fizyczna (długie wędrówki z plecakiem, długodystansowe bieganie)
• wady kręgosłupa lędźwiowego: skolioza (skrzywienie kręgosłupa)
• siedząca praca (kierowcy, pracownicy biurowi)
• wibracje (kierowcy)
• ciąża
• wady postawy

Dyskopatia lędźwiowa – badania

Doświadczony lekarz od kręgosłupa jest w stanie z dużym prawdopodobieństwem prawidłowo rozpoznać choroby kręgosłupa lędźwiowego. W wielu przypadkach objawy nie są typowy i mogą przypominać ból biodra i inne schorzenia. Dlatego przy podejrzeniu rwy udowej lub udowej dobrze jest wykonać badania. Najważniejszy z nich jest rezonans magnetyczny kręgosłupa lędźwiowego, który bardzo dokładnie pokazuje dyski, przepukliny, wypukliny oraz nerwy. Jeżeli istnieją przeciwwskazania., do wykonania rezonansu, tomografia komputerowa również dostarcza wielu potrzebnych informacji.

Dyskopatia lędźwiowa – leczenie

Leczenie dyskopatii lędźwiowej zależy od jej umiejscowienia w kręgosłupie i jej ciężkości. Lekka rwa udowa lub kulszowa przejdzie po podaniu przeciwzapalnych tabletek lub zastrzyków, natomiast większe przepukliny lędźwiowe przestają dawać objawy dopiero po zastrzyku nadtwardówkowym lub operacji. Wielu zastanawia się jaki lekarz leczy rwę kulszową lub udową. Jeżeli wystąpią ostre objawy neurologiczne należy zgłosić się do szpitala. W innym przypadku należy zwrócić się do lekarza kręgosłupa, który wie jak leczyć dyskopatię lędźwiową w sposób bezoperacyjny.

Bezoperacyjne leczenie dyskopatii lędźwiowej – zastrzyki nadtwardówkowe

Powodem silnego bólu rwy kulszowej lub udowej w dyskopatii jest przepuklina uciskająca korzenie nerwowe w kręgosłupie oraz powodująca ich zapalenie. Ucisk może odcinać dopływ krwi do nerwu i hamować dopływ pożywienia, tlenu i witamin. Jeżeli ucisk jest znaczny i trwa długo, część nerwu może obumrzeć. Dlatego w najcięższych przypadkach przebiegających z ostrymi objawami neurologicznymi stosuje się odbarczenie operacyjne. Na szczęście w ogromnej większości przypadków przepuklinę można wyleczyć bezoperacyjnie.  Taką terapią jest skuteczny zastrzyk nadtwardówkowego, który jest podawany do źródła bólu, w miejscu ucisku nerwu. Wygasza on zapalenie, zmniejsza obrzęk i poprawia krążenie. Przepuklina może wtedy zacząć się wchłaniać.

W niektórych przypadkach w okolicę korzeni rdzeniowych podaje się również składniki odżywcze dla nerwów oraz witaminy. Takie skuteczne leczenie dyskopatii lędźwiowej wymaga użycia specjalistycznego sprzętu monitorującego pozycję igły w kręgosłupie. Bezoperacyjne leczenie przepukliny kręgosłupa zastrzykami nadtwardówkowymi pomogło wielu cierpiącym pacjentom i ma bardzo dobrą opinię.

Rehabilitacja kręgosłupa lędźwiowego

Rehabilitacja kręgosłupa lędźwiowego działa najlepiej dopiero po wygaszeniu ostrego zapalenia w kręgosłupie. Na rehabilitację składa się wiele metod leczenia rwy kulszowej. Rehabilitacja dyskopatii nie tylko leczy objawy, ale poprzez korekcję wad postawy oraz wzmacnianie mięśni pomaga zapobiegać nawrotom.

Ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy

W internecie można znaleźć wiele rysunków, zdjęć lub filmów z ćwiczeniami na ból kręgosłupa lędźwiowego i na rwę kulszową. Wiele z zaleceń wzajemnie się wyklucza. Niektórzy zalecają leczenie poprzez przeprosty, inni poprzez zgięcia kręgosłupa. Należy pamiętać, że przyczyny bólu lędźwi i bólu nóg od kręgosłupa są różne i dlatego stosuje się na nie różne ćwiczenia. Przeprosty w ćwiczeniach McKenziego będą pomagały tylko części pacjentów. Pozostali będą wymagali innego rodzaju gimnastyki. Jedynie doświadczony terapeuta i lekarz orientuje się jakie ćwiczenia należy stosować w każdym przypadku i czego nie wolno robić przy dyskopatii lędźwiowej.

Terapia manualna kręgosłupa lędźwiowego

Leczenie kręgosłupa lędźwiowego za pomocą specjalnych technik terapii manualnej może zmniejszyć objawy oraz może pomagać w zapobieganiu nawrotom. W leczeniu dyskopatii stosuje się masaż, który zmniejsza objawy i rozluźnia mięśnie.

Dyskopatia lędźwiowa – jak spać?

Pozycja, w której należy spać zależy od rodzaju dyskopatii. Generalnie należy poszukać pozycji, w jakiej odczuwa się najmniej bólu. Preferowane są twardsze materace. Najczęściej najłatwiej jest spać z dyskopatią w następujących pozycjach:

• spanie na plecach z poduszką pod kolanami i łydkami
• spanie na boku z poduszką między nogami
• spanie na brzuchu

Operacja kręgosłupa lędźwiowego

Operację kręgosłupa stosuje się w najcięższych przypadkach dyskopatii lędźwiowej, kiedy inne, mniej inwazyjne i bezpieczniejsze metody leczenia nie mają szansy skutecznie pomóc. Operuje się z reguły bardzo duże przepukliny silnie uciskające worek oponowy oraz korzenie rdzeniowe powodując ostre objawy neurologiczne takie jak paraliż. Często wykonywaną operacją przepukliny kręgosłupa jest discektomia lędźwiowa. Mniej inwazyjną alternatywą jest mikrodiscektomia lędźwiowa. W niektórych sytuacjach wszczepia się implant dysku lędźwiowego.

W części operacji dyskopatii stosuje się stabilizację kręgosłupa lędźwiowego. Stabilizację stosuje się szczególnie w przypadku niestabilności i kręgozmyku.

Życie po operacji kręgosłupa lędźwiowego

Są różne rodzaje dyskopatii lędźwiowej i różne metody operacyjne. Przed zabiegiem należy spytać chirurga jakie są szanse na powrót do pracy i sportu oraz jakie ryzyko  operacja ze sobą niesie. Rekonwalescencja po operacji polega na odpowiednio dobranej rehabilitacji. Należy bezwzględnie stosować się do zaleceń na temat tego kiedy można siadać i chodzić i czego nie wolno robić po operacji kręgosłupa lędźwiowego.

Najczęściej wyniki interwencji chirurgicznej są dobre, jednak czasem pojawiają się komplikacje. Należą do nich zrosty po operacji kręgosłupa lędźwiowego, które powodują nieznośny i trudny do wyleczenia przewlekły ból pooperacyjny (ang. failed back syndrome). Dlatego należy pamiętać, że operacja to ostateczność.

Andrzej Kroszczyński Specjalizacja: Lekarz rehabilitacji medycznej

Jako specjalista w dziedzinie nieinwazyjnego leczenia przepuklin i bólów kręgosłupa, moim zadaniem jest przynosić ulgę pacjentom doświadczającym bólu. Artykuły medyczne dostępne na stronie przygotowuję na podstawie swojego doświadczenia oraz aktualnych prac naukowych.